Tất Niên là gì? Ý nghĩa, Lễ cúng, Cách bày trí bàn thờ
Đăng ngày: 19/06/2024Cập nhật: 3 tháng trước
Tất Niên là một trong những lễ cúng quan trọng nhất trong văn hóa Việt Nam. Đây là dịp để gia đình sum họp, cùng nhau chuẩn bị đón chào năm mới. Bài viết này sẽ cung cấp đầy đủ những thông tin cần biết về lễ cúng Tất Niên, cách bày trí bàn thờ và những điều cần lưu ý khi cúng Tất Niên.
Tất Niên là gì? Ý nghĩa, Lễ cúng, Cách bày trí bàn thờ
Tất Niên là gì? Ý nghĩa của lễ cúng Tất Niên
Tất Niên là ngày sum họp của các thế hệ trong một gia đình
Để hiểu rõ việc cúng Tất Niên là gì, trước tiên hãy tìm hiểu ý nghĩa của cụm từ này. Trong tiếng Hán, “tất” có nghĩa là xong, “niên” có nghĩa là năm. Vậy Tất Niên chính là sự kết thúc cho một năm đã qua đi. Thời điểm cuối cùng của năm cũ - 30 tháng Chạp (hoặc ngày 29 tháng Chạp nếu là năm thiếu) được gọi là ngày Tất Niên.
Như vậy có thể hiểu, cúng Tất Niên là một truyền thống từ lâu đời của dân tộc ta. Đây được xem như một nghi thức ghi nhận việc kết thúc một năm cũ đã qua và chào đón một năm mới tới. Vào giáp tết, những mâm cỗ đầy đủ thịnh soạn được bày biện trên bàn thờ tổ tiên cùng với những cành hoa đào rực rỡ khiến không khí trở nên ấm cúng đến nao lòng.
Cúng Tất Niên là một phong tục truyền thống mang đậm dấu ấn và nét đẹp văn hóa con người Việt Nam, có ý nghĩa sâu sắc về mặt tinh thần và cả tâm linh. Lễ cúng Tất Niên là khoảng thời gian gia đình đoàn tụ, quây quần và tận hưởng khoảnh khắc bên nhau sau một năm tất bật ngược xuôi cho cuộc sống.
Ý nghĩa của mâm cúng Tất Niên và cách bài trí bàn thờ gia tiên trong dịp lễ tết thể hiện sự tưởng nhớ, hiếu thuận về cội nguồn hay những người đã khuất. Điều đó cũng cho thấy tấm lòng thành của gia chủ với thần phật cai quản tứ phương cũng như tỏ lòng biết ơn tới tổ tiên. Bên cạnh đó, họ cũng cầu mong một năm mới an khang thịnh vượng, vạn sự như ý.
cúng Tất Niên - các lễ vật cần chuẩn bị
Mâm cúng Tất Niên được chuẩn bị tươm tất, thịnh soạn
Mâm lễ cúng Tất Niên có những lễ vật bắt buộc theo phong tục của người Việt gồm: Vàng mã, hương hoa, đèn, nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng, cỗ mặn, chay. Tuy nhiên, tùy theo tập quán, điều kiện gia đình của mỗi người mà có những mâm lễ khác nhau. Cùng tìm hiểu nét đặc trưng trong bày biện ngày cúng Tất Niên tại 3 miền Việt Nam.
Mâm cúng Tất Niên Miền Bắc
Người miền Bắc rất chú trọng bày biện mâm cúng Tất Niên. Mâm lễ cũng luôn được sửa soạn tươm tất gồm có: Gà sống thiến luộc, chả giò, thịt lợn, xôi gấc hoặc xôi đỗ xanh, canh chân giò hầm măng, nem rán, bánh chưng. Ngoài ra còn có các món đặc trưng của miền bắc như nộm, thịt đông, miến xào lòng gà và không thể thiếu một đĩa hành muối.
Bên cạnh đó, trên bàn thờ cũng được bày các lễ vật chay như mâm ngũ quả gồm có: chuối, bưởi, cam, quất, thanh long.... và đủ các loại kẹo bánh, trà, mứt tết. Mâm cúng đầy đủ các món cả chay cả mặn còn biểu thị cho sự sung túc, đủ đầy.
Trên mâm cúng có nhiều loại hoa quả thể hiện sự sung túc, đủ đầy
Mâm cúng Tất Niên Miền Trung
Ở các gia đình miền Trung, mâm cúng Tất Niên sẽ có các món mặn gồm thịt lợn, thịt gà, cá món xào và canh. Các gia đình có điều kiện chuẩn bị tươm tất hơn thì có thêm chả, giò lụa Huế, miến Huế, canh măng khô nấu móng giò, giá chua, đĩa cá chiên hay đĩa ram rán, bánh chưng và cũng không thể thiếu đĩa dưa món ăn kèm .
Đối với người miền Trung, họ quan niệm những gì bày biện mâm cúng cũng là cách thể hiện mong ước trong việc chào đón một năm mới. Do đó, nếu cúng những lễ vật ngọt ngào, thanh tao như bánh trái, mứt tết, xôi chè và trà thì sẽ tượng trưng cho một khởi đầu đầy hy vọng.
Mâm cúng Tất Niên Miền Nam
Trong khi hai miền có đặc trưng là món bánh chưng thì miền Nam nổi tiếng với món bánh Tét. Tuy nguyên liệu giống nhau từ thịt mỡ đậu xanh, gạo nếp và cùng được gói bằng lá dong nhưng hình dạng bánh tét được gói dài hình trụ. Trên mâm cúng cỗ mặn cũng đầy đủ thịt rau bún miến: thịt heo luộc, gỏi tôm, thịt kho tàu, chả giò, củ kiệu và canh măng.
Ngoài những lễ vật cần thiết như đã nêu ở trên, mâm cúng Tất Niên ở miền Nam có sự quy định rõ ràng. Mâm ngũ quả bắt buộc phải có 4 loại quả mãng cầu, dừa, đu đủ và xoài vì theo quan niệm những người ở đây, các loại quả trên có ý nghĩa “Cầu sung vừa đủ xài” - biểu thị cho sự may mắn, tài lộc trong năm mới sắp tới.
gian cúng Tất Niên vào ngày giờ nào tốt?
Cúng Tất Niên diễn ra vào ngày cuối cùng của năm cũ để chào đón một năm mới tới
Lễ cúng Tất Niên thường được thực hiện vào buổi chiều hoặc tối của ngày cuối cùng trong năm (ngày 29 hoặc 30 tháng Chạp). Giờ tốt để có lễ cúng tất niên trọn vẹn, các gia đình nên chọn cúng vào các thời điểm khoảng từ giờ Dậu (17h - 19h) hoặc giờ Hợi (21h - 23h).
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia văn hóa hiện nay, việc cúng Tất Niên cũng có thể tùy vào việc lựa chọn của mỗi gia đình. Bởi ý nghĩa của ngày Tất Niên là sự có mặt, đoàn tụ đông đủ mọi thành viên trong gia đình. Đây cũng là dịp để gia đình sum họp, mời ông bà tổ tiên, những người đã mất về ăn tết cùng con cháu.
dẫn cách bày trí bàn thờ
Việc bày trí bàn thờ trong lễ cúng Tất Niên rất quan trọng, phải phù hợp với phong vị của từng gia đình. Vị trí đặt bàn thờ cần ở những nơi yên tĩnh, thanh tịnh. Điều đầu tiên khi bày biện bàn thờ là cần dọn dẹp, lau chùi sạch sẽ bằng nước nấu thơm như sả, bồ kết. Nếu có chân hương cũ cần tỉa gọn và hóa sạch.
Thường thì các gia đình chỉ có một nơi để thờ tự, thờ thần linh và gia tiên nên trên bàn thời sẽ có từ 1 - 3 bát hương. Hai bên bàn thờ sẽ thắp hai ngọn đèn - đèn dầu hoặc nến được thắp lên khi hành lễ. Theo cách bài trí bát hương mà bày thêm 1- 3 chén đựng nước sạch. Bên cạnh là lọ hoa tươi, các đĩa trầu cau hoặc tiền vàng mã.
Mâm ngũ quả sẽ được đặt chính giữa bàn thờ, hai bên được sắp xếp thêm bánh kẹo, mứt, trà hoặc nước ngọt. Mâm cúng mặn gia chủ có thể bày ở vị trí sao cho phù hợp với không gian đặt ban thờ của nhà mình. Tùy theo điều kiện của từng gia đình mà có thể để thêm các đồ thờ tự khác như song hạc, chân đèn.
khấn cúng tất niên
Bài cúng tất niên xe ô tô
Nơi ở (đường….phường…quận…thành phố….Việt Nam).
Hôm nay: ngày…tháng…năm….
Con tên:……. Nhân dịp đầu năm mới (đầu tháng) …
Con có sắm ít lễ vật cúng xe để dâng lên ông bà tổ tiên, thần linh, thổ thần, các vong linh quanh quẩn chưa siêu thoát. Con xin mời các ngài về tham dự đầy đủ và hưởng lễ vật. Con cũng cầu xin các ngài phù hộ cho xe con mang biển số … năm … (tháng…) được thượng lộ bình an, làm ăn được tấn tài tấn lộc, thuận buồm xuôi gió, mọi việc như ý. Con xin tạ ơn các ngài!!!
Bài cúng tất niên ngoài trời
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
- Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ .................
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm ..............
Tín chủ (chúng) con là:..................................................................................
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Hôm nay là ngày 30 tết chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuệ trừ cáo tế cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hoà thuận.
Nam Mô A-di-đà Phật (cúi lạy) (3 lần).
Bài cúng tất niên cuối năm ở cơ quan, cửa hàng
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát
Tín chủ con tên là… tại
Hôm nay ngày…..tháng chạp năm ... âm lịch
Tín chủ con đại diện cho công ty … xin được thành tâm sửa biện hương hoa, chuẩn bị đèn nến, hoa trà dâng lên trước án. Chúng con xin được dâng lễ tạ ơn trên đã phù hộ độ trì cho công việc làm ăn của chúng con luôn được suôn sẻ, phát đạt, mọi sự bình an, may mắn. Một năm qua đi chúng con có gì thiếu sót, trần gian mắt thịt không rõ xin được các vị thần linh lượng thứ bỏ qua cho.
Nay con xin được đọc bài cúng tất niên công ty cuối năm ... để thành tâm kính lạy mời các ngài Hoàng Thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn Thần, ngài Bản gia Thổ địa Long Mạch Tôn Thần, ngài tiền hậu Địa chủ Tài Thần, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân và các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Kính lạy các Ngài nghe thấu tâm can, chứng giám lòng thành, đáp lễ lời mời, thụ hưởng lễ vật và phù hộ độ trì cho toàn công ty chúng con luôn được bình an, toàn gia an lạc, việc làm ăn luôn được suôn sẻ, hanh thông.
Chúng con lễ bạc lòng thành, trước xin kính lễ tạ ơn, sau cúi xin các vị Chư Thần luôn chứng giám, độ trị phù hộ cho toàn công ty chúng con một năm mới an lành, phát lộc.
A Di Đà Phật!
A Di Đà Phật!
A Di Đà Phật!
đáp một số thắc mắc của bạn đọc về cúng tất niên
Cúng Tất Niên chỉ bằng đồ chay có được hay không?
Cúng Tất Niên là hoạt động không thể thiếu mỗi thời điểm chuẩn bị kết thúc một năm cũ. Dưới đây chúng tôi tổng hợp một số câu hỏi phổ biến để giúp bạn đọc có hiểu biết chính xác hơn về ngày này.
Cúng Tất Niên ở trong nhà hay ở ngoài trời?
Cúng Tất Niên thường diễn ra ở trong nhà, trước bàn thờ gia tiên. Đây là thời điểm chuẩn bị chuyển giao sang năm mới nên theo truyền thống, gia chủ sẽ dành thời gian để dọn dẹp, bày biện mâm cỗ tưởng nhớ về tổ tiên cũng như cầu chúc cho một năm mới suôn sẻ, thuận lợi và gặp nhiều may mắn.
Vậy cúng Tất Niên ngoài trời có được hay không? Cho đến nay, chưa một ý kiến nào phản đối việc làm này. Nếu gia đình bạn buôn bán hoặc làm ăn kinh doanh thì hoàn toàn có thể làm thêm một mâm cỗ để cúng Tất Niên ngoài trời để cảm tạ và xin lộc thần linh, quan thổ địa.
Cúng Tất Niên có hóa vàng không?
Cúng Tất Niên có hóa vàng không?
Hóa vàng là một trong những nghi thức không thể thiếu sau mỗi lần cúng lễ. Người ta quan niệm rằng đây là cách để kết nối trần gian với thế giới tâm linh, là phương thức gửi gắm vật cúng sang thế giới bên kia cũng như truyền tải ước nguyện của mình với người đã khuất.
Thông thường, khi cúng Tất Niên gia chủ chuẩn bị lễ vật là đồ mã. Trước khi hạ lộc sẽ vái tạ tổ tiên rồi đem hóa vàng. Điều đó cũng biểu thị cho sự hoàn thành công việc cuối cùng trong một năm cũ trước khi chào đón một năm mới bước sang.
Cúng Tất Niên gà quay ra hay quay vô?
Theo ý kiến của các chuyên gia nghiên cứu văn hóa phương Đông, xưa kia chưa có khái niệm thời gian, gà gáy khi mặt trời mọc để báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Từ đó, con gà rất được coi trọng vì nó đóng vai trò giúp mang lại ánh sáng cũng như mang đến sự sống cho con người. Mỗi lần tế lễ thần linh sẽ luôn luôn có con vật này để bày tỏ lòng thành kính.
Đối với việc cúng Tất Niên, mục đích chính của mâm cỗ là bày tỏ tấm lòng hướng về cội nguồn, nhớ về gia tiên. Do vậy, khi làm lễ gia chủ nên bày biện con gà quay vô - tức hai chân quỳ phục còn đầu hướng về phía bát hương. Như vậy vừa mang ý nghĩa tốt đẹp mà vừa phải phép với bề trên.
Cúng Tất Niên chay có được không?
Cho đến nay chưa có một ý kiến nào phản đối cúng Tất Niên chay. Điều này tùy thuộc vào sự lựa chọn của gia chủ. Có những người thuần theo Phật, không muốn sát sinh thì cốt yếu dựa vào tấm lòng thành chứ không nhất thiết phải cúng mặn.
Cúng Tất Niên có cần viết sớ?
Sớ được hiểu là một loại văn tự cổ viết bằng chữ Hán do gia chủ soạn và dùng để trình lên bề trên với nội dung ghi lại ước mong cho một năm mới an lành, mạnh khỏe và thành công. Khi cúng Tất Niên, để mâm cỗ chỉnh chu, đầy đủ thì chúng ta nên chuẩn bị thêm cả những lá sớ.
việc nên làm trong ngày Tất Niên
Ngày Tất Niên nên dành thời gian cho gia đình
Thời khắc một năm cũ qua đi và một năm mới sắp đến gần, gia chủ nên làm những điều dưới đây:
Dọn sạch nhà cửa: Chẳng có điều gì tuyệt vời hơn khi gia đình chúng ta chào đón năm mới bằng một ngôi nhà gọn gàng, ngăn nắp phải không nào? Hãy bắt tay vào việc sắp xếp, loại bỏ một số vật dụng đã hỏng và sắm thêm đồ dùng mới để thời khắc giao thừa được trọn vẹn.
Đặc biệt, bàn thờ là nơi quan trọng cần cắt tỉa chân nhang cũng như lau dọn trước khi làm lễ cúng Tất Niên, cúng Giao Thừa. Do đó, bạn đừng bỏ qua vị trí này nhé.
Mua sắm đồ dùng, đồ lễ: Thời điểm chuẩn bị bước vào kỳ nghỉ lễ dài nhất trong năm, rất nhiều các vật dụng cần phải chuẩn bị. Do đó, bạn hãy lên danh sách mua sắm một cách hợp lý theo danh mục đồ dùng, đồ lễ để đảm bảo không bị bỏ sót thứ gì.
Cúng tất niên: Quan niệm của người Việt ta đó là “uống nước nhớ nguồn”. Ngày Tất Niên được xem như thời điểm thích hợp để tấu dâng tổ tiên mâm cỗ, tiền vàng, cánh sớ thay lời tạ ơn những gì đã đến ở một năm sắp qua cũng như bày tỏ những ước nguyện vào một năm mới sắp đến.
Sum họp gia đình: Một năm bận rộn làm ăn phương xa và ngày Tất Niên cũng chính là khi tất cả các thành viên trở về sum họp. Nếu có những hiểu lầm, oán trách thì nên giải quyết và đóng lại ở năm cũ để năm mới ngập tràn hạnh phúc, niềm vui và cả sự may mắn bạn nhé.
Như vậy, với nội dung bài viết về lễ cúng Tất Niên và những điều cần lưu ý, hy vọng bạn đọc đã có thêm những kiến thức bổ ích. Cảm ơn bạn đọc đã theo dõi bài viết.